صنایع دستی پارچه ای ایرانی

دنیای صنایع دستی ایرانی با تنوع فوق‌العاده خود آنقدر بزرگ است که می‌‌توان آن را به چندین بخش تقسیم کرد. صنایع دستی پارچه ای یکی از این بخش‌ها محسوب می‌‌شود که در گذشته اغلب، هنر دست زنان روستایی و عشایر بوده است. هنرهای دست دوز که در این بخش با انواع آنها آشنا می‌‌شویم، به پارچه‌های ساده و معمولی، روح و طرحی چشم نواز می‌‌بخشند که از دیدن آنها نمی‌‌توان سیر شد. اگر قصد خرید انواع هنرهای دستی پارچه‌ای را دارید در این بخش همراه تیم پرشین کالر باشید تا با این هنرهای زیبا و دوست داشتنی بیشتر آشنا شویم.

آشنایی با انواع صنایع دستی پارچه ای و هنرهای دست دوز ایرانی

برای خرید صنایع دستی و هنرهای دست دوز، اولین قدم شناخت انواع این هنرهاست. ما در مقاله‌های قبلی یک راهنمای کامل در مورد خرید انواع صنایع دستی را در اختیار شما قرار دادیم؛ در این بخش روی صنایع دستی از نوع پارچه‌ای تمرکز داریم و با انواع آنها و نکاتی که برای خریدشان باید در نظر بگیرید، آشنا می‌‌شویم.

در ادامه رایج‌ترین هنرهای دست دوز را معرفی می‌‌کنیم که می‌‌توانید این هنرهای فوق‌العاده را در وسایل پارچه‌ای خانه خود مثل انواع رومیزی‌ها داشته باشید و رنگ و اصالت هنر ایرانی را به نمایش بگذارید.

رو دوزی

رو دوزی شامل تمام مصنوعات پارچه‌ای دست دوز می‌‌شود. در این هنر به کمک سوزن، قلاب یا نخ‌های رنگی روی پارچه‌های معمولی، طرح و نقش‌های متنوعی پدید می‌‌آورند.

معمولا هنر رو دوزی را به سه نوع تقسیم می‌‌کنند. در نوع اول رو دوزی‌ها، نخ‌های رنگی را از میان تاروپود پارچه عبور می‌‌دهند تا پارچه‌ها حالت رنگی و مشبک پیدا کنند. نمونه‌های این نوع رو دوزی را می‌‌توان در سوزن دوزی و قلاب دوزی‌های اصفهان دید.

نوع دیگر رو دوزی مربوط به صنایع دستی پارچه ای می‌‌شود که در آنها سراسر پارچه را با نخ بخیه می‌‌زنند و رنگ و روحی جدید به پارچه می‌‌بخشند؛ مانند پته دوزی‌های کرمان یا سوزن دوزی‌های بلوچ و قلاب دوزی‌های رشت.

در نهایت در نوع سوم رو دوزی‌ها، پارچه با طرح و رنگ اصلی خود باقی مانده و با الیاف‌های دارای روکش فلزی، نقشی روی پارچه دوخته می‌‌شود. این نوع رو دوزی را می‌‌توان در خوس دوزی، گلابتون دوزی و نقده دوزی‌ها دید.

در ادامه با انواع رو دوزی‌ها و طرح و نقش‌هایی که پدید می‌‌آورند بیشتر آشنا می‌‌شویم.

سوزن دوزی

یکی از انواع صنایع دستی پارچه ای محبوب، سوزن دوزی است که این هنر زیبا از دل زنان روستایی منطقه بلوچستان بیرون آمده و با نخ و سوزن روی پارچه پدید می‌‌آید.

ناگفته نماند که سوزن دوزی در میان اقوام دیگری مانند بختیاری‌ها، ترکمن‌ها و مناطق اصفهان، یزد و خراسان نیز انجام می‌‌شود؛ با این حال بیشترین شهرت این هنر در منطقه بلوچستان است. این هنر زیبا که اغلب آن را روی لباس‌ها کار می‌‌کنند، روی وسایل دیگری مانند رومیزی و رانر نیز قابل اجراست و می‌‌توان این هنر دست ایرانی که از سازمان یونسکو نشان اصالت دارد را به خانه‌ها اضافه کرد.

پته دوزی

در هنر پته دوزی، سراسر پارچه با نخ‌های رنگی بخیه شده و به کمک سوزن، نقش و نگاری دل‌فریب روی پارچه طراحی می‌‌شود. این هنر روی یک نوع پارچه پشمی ضخیم به نام «عریض» انجام می‌شود و در گذشته‌ها بیشتر روی کت، دامن و پالتوها طراحی می‌‌شده است.

پته دوزی از هنرهای دست دوز کرمان است که این روزها به جای پته دوزی با دست، بافته‌های کارخانه‌ای جایگزین نمونه‌های دست دوز شده‌اند. جالب است بدانید که قدیمی‌ترین قطعه پته دوزی مربوط به سده 12 هجری قمری است و صنایع دستی پارچه ای مزین به این هنر، اصالت هنر ایرانی را نشان می‌‌دهند.

خامه دوزی یا خام دوزی

در این هنر دست دوز از نخ ابریشم خام یا نتابیده استفاده می‌‌کنند و به همین دلیل به این نام معروف شده است. هنر خامه دوزی بی‌شباهت به سوزن دوزی نیست؛ با این تفاوت که در خامه دوزی فقط نخ ابریشم سفید کاربرد دارد.

از این هنر معمولا برای تزیین حاشیه رومیزی، سجاده، کوسن و موارد مشابه استفاده می‌‌کنند و نقوشی از جمله حصیر دوزی، نرگسی، گلی، ستاره‌ای، هندسی و انواع گره‌ها و خطوط منحنی در آن به کار می‌رود.

از آنجایی که این هنر معمولا روی پارچه‌های کتان قابل اجراست، یکی از بهترین انتخاب‌ها برای استفاده در انواع رومیزی پارچه‌ای است و می‌‌تواند پارچه‌های رومیزی معمولی را به هنری چشم نواز و جذاب مزین کند.

گلابتون دوزی یا زری بافی

یکی از جذاب‌ترین انواع صنایع دستی پارچه ای ایرانی گلابتون دوزی است که در آن از ریسمان‌های باریک طلایی برای تزیین پارچه‌ها استفاده می‌‌شود. انواع مرغوب زری بافی را با استفاده از نخ طلا طراحی می‌‌کنند که قیمت بالایی داشته و برگرفته از آداب و رسوم مردم بومی منطقه پاکستان است.

این روزها گلابتون دوزی معمولا با نخ‌هایی که روکش فلزی زرد یا سفید دارند انجام می‌‌شود. شهرهای جنوبی کشور از جمله بندر لنگه، میناب و بندرعباس مهد این هنر دست دوز فوق‌العاده هستند که طرح و رنگی روح نواز را به پارچه‌ها می‌‌بخشد.

خوس دوزی

نوع دیگری از هنرهای دست دوز پارچه‌ای، خوس دوزی نام دارد که در مناطق جنوبی ایران به خصوص بندرعباس رواج داشته و برای دوخت آن از نخ مخصوصی استفاده می‌‌کنند. نخ خوس، نوعی نخ مسطح با اندازه 1 تا 2 میلی‌متر است که در گذشته از طلا و نقره تهیه می‌‌شد و در حال حاضر انواع پلاستیکی آن مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. نخ خوس را به کمک قلاب یا سوزن از پارچه‌های دارای بافت درشت عبور می‌‌دهند و طرح و نقش‌های زیبایی را به آن می‌‌افزایند.

نوع دیگری از صنایع دستی پارچه ایی ایرانی پارچه های ترمه و قلمکار هستند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

پارچه‌های قلمکاری

یکی دیگر از صنایع دستی پارچه ای محبوب که این روزها برای تزیین میزها و سایر وسایل دکوراسیون، بسیار استفاده می‌شود، انواع پارچه‌های قلمکار هستند. پارچه قلمکار یک پارچه ساده از جنس کتان یا کرباس است که آن را به وسیله مهرهای رنگی مختلف به طرح‌ها و نقش‌های مختلف مزین می‌کنند. این هنر در بسیاری از شهرهای کشور و بیشتر از همه در اصفهان، شیراز و یزد توسط زنان هنرمند روستایی و شهر نشین خلق می‌شود. پارچه‌های قلمکار کاربرد بسیاری دارند؛ از این پارچه‌ها حتی برای طراحی پوشاک ایرانی هم استفاده می‌کنند. به جز پوشاک انواع پرده، سفره، رومیزی، کوسن، رانر، دستمال و … را با طرح‌های قلمکار طراحی می‌کنند که زیبایی منحصر به فردی دارد.

این هنر قدیمی ایرانی که تاریخ پیدایش آن دقیقا مشخص نیست، در دوران ساسانیان به اوج خود رسید؛ در آن دوره از انواع نقش‌های چاپی روی بافته‌های ابریشمی، پنبه و کتان استفاده می‌شد.

آنچه که انواع پارچه‌های دستساز قلمکار را از سایر هنرهای دست دوز متمایز می‌کند، پارچه‌های مرغوبی است که در این هنر استفاده می‌شود. از طرف دیگر به دلیل به کار بردن رنگ‌های طبیعی، این رنگ‌ها ثبات بالایی دارند و در اثر شستشو حتی تا چندین و چند سال از بین نخواهند رفت. تنوعی که در طرح‌های قلمکار دیده می‌شود دلیل دیگری است که باعث شده این پارچه‌ها در سال‌های اخیر محبوبیت بسیاری پیدا کنند و تبدیل به یکی از اجزای تزیینی جذاب در خانه‌های ایرانیان شوند.

انواع پارچه ترمه

نمی‌شود از انواع صنایع دستی پارچه ای صحبت کرد اما از پارچه‌هایی که با بافت ترمه مزین شده‌اند، چیزی نگفت. ترمه بافی از صنایع دستی نفیس ایرانی محسوب می‌شود که اصفهان و یزد را باید سرآمد این هنر فوق العاده ایرانی معرفی کرد. برای بافت پارچه‌های ترمه از ابریشم و پشم مرغوب استفاده می‌کنند؛ به همین دلیل صنایع دستی ترمه معمولا قیمت بالایی دارند.

ترمه در واقع یک پارچه ظریف است که آن را با دو سری تار و پود بافته باشند. در این پارچه پود به صورت آزاد در پشت آن قرار می‌گیرد و ممکن است تراکم زیادی پیدا کند. به همین دلیل برخی از انواع ترمه بافی‌ها حجم بیشتری از پارچه‌های معمولی دارند و پشت آنها را با یک لایه پارچه معمولی می‌پوشانند.

اوج شکوفایی این هنر دست را باید در عهد صفویان دید؛ هر چند بسیاری از افراد خاستگاه آن را ارتفاعات کشمیر می‌دانند. این هنر از صنایع دستی زرتشتیان بوده که برای دوخت شلوارها و جامه‌های سنتی‌شان از ترمه استفاده می‌کردند. این لباس‌ها به خصوص در مراسمات مختلف و جشن‌ها کاربرد بسیاری داشتند.

امروزه انواع پارچه ترمه با طرح و نقش‌های مختلفی طراحی می‌شود که از آن برای تزیین میزها، اپن آشپزخانه و سطوح مختلف خانه استفاده می‌کنند. پارچه‌های ترمه با رنگ‌های خاص و طرح‌های بی نظیر خودشان، نمادی نفیس از هنر دست دوز ایرانی در خانه‌ها هستند که نقش و نگاری فوق العاده به چیدمان خانه می‌بخشند.

صنایع دستی پارچه ای در منزل چه کاربردی دارند؟

صنایع دستی و هنرهای دست دوز پارچه‌ای پیش‌تر در پوشاک کاربرد داشتند و از انواع هنرهای دست دوزی که در بخش قبلی معرفی کردیم برای تزیین لبه آستین، دامن یا شلوار و شال استفاده می‌‌شد. اما امروزه این هنرهای زیبا در انواع وسایل تزیینی منزل به کار می‌‌روند و می‌‌توان آنها را به جز پوشاک، برای دکوراسیون خانه به کار برد و اتمسفری روح نواز در خانه ایجاد کرد.

انواع رانر دست دوز

هنرهای دستی پارچه‌ای یکی از بهترین انتخاب‌ها برای خرید رانرهای رومیزی هستند. رانر که نوعی رومیزی در چیدمان‌های مدرن محسوب می‌‌شود، با عرض باریک خود می‌‌تواند طرح و نقش‌های سنتی را نمایش داده و رنگ و روحی دوست داشتنی به فضا اضافه کند.

میزهای ناهارخوری یا انواع میزهای طویل را می‌‌توان با رانرهای مزین شده به هنرهای دست دوز ایرانی پوشاند و زیبایی و صمیمیت فضا را دو چندان کرد.

پارچه‌های رومیزی

یکی از پرکاربردترین صنایع دستی پارچه ای در منزل، رومیزی‌ها هستند که در اندازه‌ها و طرح‌های متنوعی قابل خریداری بوده و می‌‌توان هنرهای دستی و فوق‌العاده ایرانی را در آنها به نمایش گذاشت.

صنایع دستی پارچه ای در انواع کاور کوسن

یکی دیگر از بهترین انتخاب‌ها برای استفاده از هنرهای دستی پارچه‌ای، کاورهای کوسن هستند که می‌‌توانند مبلمان شما را تبدیل به نقطه عطف خانه کنند.

کاورهای کوسن با طرح‌های سنتی و چاپ‌های دستی، جذابیت متمایزی از نمونه‌های معمولی دارند و می‌‌توان از طرح و نقش کاور کوسن برای طراحی یک دکوراسیون مدرن با تلفیق نقش و نگارهای سنتی بیشترین بهره را برد.

خرید صنایع دستی و هنرهای دست دوز پارچه‌ای از پرشین کالر

هنرهای دستساز ایرانی از گذشته‌های دور با توجه به ظرافتی که در آنها دیده می‌‌شد، توجه بسیاری از جهانگردان خارجی را به خود جلب کردند؛ تا جایی که هنری مثل سوزن دوزی توانست به عنوان یکی از هنرهای دست دوز ملی ایران به ثبت برسد. زیبایی نقش و نگارهای به کار رفته در صنایع دستی پارچه‌ای همچون پارچه‌های قلمکاری، ترمه و پارچه‌های مخمل با طرح‌های سنتی و کاشی، منحصر به فرد است و می‌‌تواند رنگ و روحی متفاوت به فضاها ببخشد.

در این بخش با رایج‌ترین انواع صنایع دستی پارچه ای ایران آشنا شدیم و کاربرد آنها را در وسایل مربوط به چیدمان خانه دیدیم. اگر قصد خرید محصولات پارچه ای را دارید، تنوعی بی‌نظیر از آنها را در فروشگاه پرشین کالر برای شما فراهم کرده‌ایم.

شما کدام محصول پارچه ایی ایرانی را می‌‌پسندید و در خانه از آن استفاده می‌‌کنید؟! در بخش دیدگاه‌ها منتظر شنیدن نظرات‌تان هستیم.